Otomatik düşünceler bilinçli bir yargılama olmaksızın ortaya çıkan, eylemlerimiz ve duygularımızı derinden etkileyen zihinsel işlevlerdir. Çevrede gelişen olaylara bağlı olarak meydana gelen bu düşünceler, daha sabit olan inançlarımız ve şemalarımızdan köken almaktadırlar.
Bilişsel modele göre, insanın duygularını ve bununla ilişkili fizyolojik ve davranışsal tepkilerini etkileyen şey, herhangi bir durumun kendisi değil, genellikle otomatik düşüncelerle kendisini belli eden, o duruma ilişkin yaptığı yorumlardır. Ancak, psikolojik sorunları olan kişilerin genellikle nötr ya da olumlu durumları bile olumsuz olarak algıladıkları bilinmektedir. Sonuçta otomatik düşüncelerinin de yanlı olduğu görülür. Bu kişiler, düşüncelerini kritik bir şekilde inceleyerek ve çarpıtılmış düşüncelerini düzelterek, kendilerini daha iyi hissedebilirler. Çoğu zaman bu düşüncelerin neredeyse hiç farkında olmasak da yalnızca birazcık alıştırma ile bu düşünceleri kolayca bilincimize getirebiliriz.
Hepimiz belli oranda bilişsel ön yargılara ve çarpıtmalara sahip olabiliriz. Bu çarpıtmaların her birini zaman zaman deneyimliyor da olabiliriz, bir ya da bir kaçını yoğun olarak deneyimliyor da olabiliriz. Önemli olan bu düşüncelerin hayat akışımızı bozacak hale gelmesi, işlevsiz davranışlara yol açması, hayatımızı zorlaştırması ve bizi rahatsız etmesi. ´Zihnin olumsuz otomatik düşünceler karşısında kullandığı yöntemlere bilişsel çarpıtmalar olarak adlandırılır. Bilişsel çarpıtmalar olumsuz ve bize sıkıntı veren sorun yaşamamıza neden olan düşünce özellikleridir.
Olumsuz otomatik düşüncelerle nasıl baş edebiliriz? Zihninizdeki negatif düşünceleri saptayın, tanımlayın ve not edin… Bir konu için olumsuz sonucu düşünüp o yönde plan yapmak yerine bugüne odaklanın. ´Otomatik düşüncelerinizin gerçekliğini test edin ´Kendinizi suçlamayın. ´Pişmanlıktan yalnızca faydalanın, zihninizde taşımayın. ´‘’Keşke’’, ‘’Acaba’’, ‘’Ya olursa, ya olmazsa’’, ‘’Asla’’ gibi kelimeleri kullanmaktan kaçının. ´Kararlarınız için kendinize saygı duyun ve başkalarının fikirlerini kendi hayatınıza uyarlamaktan kaçının. ´Alternatif düşüncelere yönelin.
Büşra Öner
