AKRAN ZORBALIĞI NEDİR?
Akran zorbalığı kişinin yaşıtları olan bir birey veya bir grup tarafından psikolojik sözel ve fiziksel zarara uğratılmasıdır. Akran zorbalığını diğer saldırgan tutumlardan ayıran temel faktörler; güç dengesizliği, süreklilik ve zarar verme amaçlı olmasıdır.
AKRAN ZORBALIĞININ TARİHÇESİ:
Zorbalık insan var olduktan beri var olmuş bir sorundur tarihi bir sorundur. Tarihi kayıtlar bizlere her medeniyette bir grubun veya kişinin başka biri üzerinde baskı ve korku yaratmasının en eski davranış kalıplarından olduğunu göstermiştir. Zorbalık üzerine yapılan ilk bilimsel araştırmalar, 1970’li yıllarda Dan Olweus tarafından İskandinav ülkelerinde gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalar, bir okulda bazı öğrencilerin diğer öğrencilere yönelik saldırgan davranışlar sergilemesi ve bu durumun üç öğrencinin intiharıyla sonuçlanmasının ardından başlamıştır. Zorbalık geçmişte de var olmasına rağmen, özellikle okul ortamında yaşandığında çocuk gelişiminin doğal bir parçası olarak görülmekteydi. Ancak, zamanla çocuklar üzerinde ciddi psikolojik etkiler yarattığı fark edilince, bu konuda bilimsel incelemeler yoğunlaşmıştır.
AKRAN ZORBALIĞININ NEDENLERİ:
- Bireysel farklılıklar
- Düşük Özsaygı: Zorbalık yapan bireylerin çoğu, başkalarını aşağılayarak veya onlara zarar vererek kendi özsaygılarını artırmayı hedefleyebilirler.
- Öfke ve Kontrol Sorunları: Bazı bireyler, duygusal düzenleme yetenekleri düşük olduğu için öfke ve agresyon gibi duygusal patlamalarla zorbalık davranışları sergileyebilirler.
- Empati Eksikliği: Empati yoksunluğu, bir kişinin başkalarının duygusal durumlarını anlamasını ve onlara karşı duyarlı olmasını engeller.
- Model Alma ve Öğrenme: Zorbalık, bazı bireyler için evde veya çevrede gördükleri bir davranış modelidir.
- Ailevi Faktörler ve arkadaş çevresi
- Aile İçi Şiddet: Aile içinde fiziksel ya da duygusal şiddet gören çocuklar, bu tür davranışları normalleştirebilir.
- Düşük Aile Desteği ve İlgisi: Ailelerinin çocuklarıyla yeterince ilgilenmediği, onlara duygusal destek sunmadığı durumlarda çocuklarda agresif tepkiler görülebilir.
- Grup Baskısı: Çocuklar ve ergenler, grup içinde kabul görmek için bazen zorbalık yapmaya eğilim gösterebilirler.
- Sosyal Statü ve Güç: Bazı bireyler, sosyal grupta güç kaanmak veya liderlik pozisyonunda olmak için zorbalık yapabilirler.
- Diğer faktörler
- Biyolojik faktörler
- Rekabetçi ortamlar
- Bazı kitlelere duyulan önyargılar
- Medya ve Popüler Kültür
- Psikolojik Bozukluklar
AKRAN ZORBALIĞI TÜRLERİ
- Fiziksel zorbalık: bir bireyin başka bir bireye kasıtlı olarak fiziksel zarar vermesi, güç kullanarak kontrol altına almaya çalışması veya bedenine yönelik saldırgan davranışlarda bulunmasıdır.
Vurmak, tokat atmak, yumruklamak, tekmelemek, tırmalamak, çelmelemek ,tükürmek, itmek, saç çekmek, eşyasını zorla almak olarak örneklendirilebilir.
- Sözel zorbalık, bir bireyin başka bir bireye yönelik kasıtlı olarak sözlü ifadelerle zarar vermesi, onu küçük düşürmesi veya psikolojik baskı altına almasıdır.
Alay etmek, isim takmak, küçük düşürmek, gururunu zedelemek, dedikodu yaymak, hakaret etmek, tehdit ve küfür etmek.
- Duygusal zorbalık, bir bireyin başka bir bireye kasıtlı olarak psikolojik baskı uygulaması, duygusal olarak zarar vermesi veya manipüle etmesi şeklinde gerçekleşen bir zorbalık türüdür.
Dışlamak, konuşmamak, etkinliklerin dışında bırakmak, yalnızlaştırmak ötekileştirek.
- Siber zorbalık, bireylerin elektronik ortamlar aracılığıyla kasıtlı ve tekrarlayan şekilde rahatsız edilmesi, tehdit edilmesi veya küçük düşürülmesi olarak tanımlamaktadır.
Hakaretler ve Küfürlü Mesajlar, Kimlik Bilgilerinin Deşifre Edilmesi, Kişisel Bilgiler Yoluyla Şantaj, Çoklu Hesap
AKRAN ZORBALIĞINDA ROLLER:
- Zorba
Kendisinden daha güçsüz arkadaşlarına zorbaca davranışlar sergileyen kişilere denir.
Özellikleri:
- Empati eksikliği
- Güçlü olma eğilimi
- Yüksek sosyal statü
- Agresyon
- Kurban
Zorbaca davranışlara maruz kalan kişiyi tanımlar.
Özellikleri:
- Düşük özgüven
- Sosyal izolasyon
- Duygusal hassasiyet
- Farklı dini, etnik kimlik
- İzleyici
Akran zorbalığı durumunda seyirci, zorbalığa şahit olan ancak doğrudan müdahale etmeyen bireylerdir
Özellikleri:
- Sosyal kaygılar
- Zorbalığa uğrama kaygısı
- Pasif zorba davranışlar
AKRAN ZORBALIĞININ YAYGINLIĞI:
Akran zorbalığının yaygınlığına dair yapılan araştırmada, öğrencilerin %21’inin çeşitli zorbalık türlerine dahil olduğu ortaya çıkmıştır. Bu öğrencilerden %12’si kurban, %9’u zorba ve %5’i ise hem kurban hem de zorba olarak yer almaktadır. Elde edilen bu sonuçlar, akran zorbalığının öğrencilerin büyük bir kısmını etkilediğini ve bu sorunun ciddi boyutlara ulaştığını göstermektedir.
SONUÇ VE ÖNERİLER:
Akran zorbalığı kişinin özgüvenini ciddi derecede sarsan kişisel ilişkilerini bozan kişinin o an ve sonraki yaşamında farklı psikolojik bozukluklara sebep olabilecek bir davranış stilleridir. Mağdur, uzun süreli travmalar, düşük özsaygı, depresyon, kaygı gibi psikolojik sorunlarla karşılaşabilir ve sosyal hayatta ciddi izolasyonlar yaşayabilir. Zorba, empati eksiklikleri, öfke kontrol sorunları, sosyal dışlanma ve potansiyel yasal sorunlarla karşılaşabilir. Zorbalık, zorbanın sağlıklı sosyal ilişkiler kurmasını engelleyebilir ve kişisel gelişiminde engellere yol açabilir.
- Aile ile sağlıklı iletişim örüntüleri kurmak
- Empatik becerilerin geliştirilmesini sağlamak
- Zorbalığa karşı destekleyici gruplar kurmak
- 6 ile 12 yaş grubundaki çocuklara zorba davranışı tanıtmak
- Okul temelli psiko-eğitim gruplarının oluşturulması
(özellikle veli grupları için işlevsel olabilir)
- Mağdur ve zorba kişiler için bireysel psikolojik danışmanlık
Abdullah ALTINTAŞ
