kişinin tıbbi olarak açıklanamayan bedensel belirtileri yaşaması ve bunlara aşırı zihinsel odaklanması ile karakterizedir. Bu, sadece bir fiziksel durum değil, ruhsal acının beden yoluyla dışavurumudur.
DSM 5 (Bedensel belirti bozukluğu)
A. Sıkıntı veren ya da günlük yaşamı önemli ölçüde kesintiye uğratan bir ya da birden çok bedensel belirti.
B. Aşağıdakilerden en az biri ile kendini gösteren, bedensel belirtiler ya da bunlara eşlik eden sağlıkla ilgili kaygılarla ilişkili aşırı düzeyde düşünceler,duygular ya da davranışlar:
- Kişinin belirtilerinin önemiyle orantısız, süreklilik gösteren düşünceler
- Sağlıkla ya da belirtilerle ilgili, sürekli yüksek düzeyde bir kaygı.
- Bu belirtilere ya da sağlık kaygılarına aşırı zaman ve içsel güç harcanır.
C. Herhangi bedensel bir belirti sürekli olarak bulunmasa da, belirti gösteriyor olma durumu süreklilik gösterir (altı aydan daha uzun süreli olarak)
Varsa belirtiniz:
Süregiden gidiş, ağır belirtiler, işlevsellikte belirgin bir düşme ve uzun sürme ile (altı aydan daha uzun) belirlidir.
O sıradaki ağırlığını belirtiniz:
Ağır olmayan: B tanı ölçütünde sıralanan belirtilerden yalnızca biri karşılanır
Orta derecede: B tanı ölçütünde sıralanan belirtilerden ikisi ya da daha çoğu karşılanır.
Ağır derecede: B tanı ölçütünde sıralanan belirtilerden ikisi ya da daha çoğunun karşılanmasının yanı sıra çoğul bedensel yakınmalar (ya da çok ağır birbedensel belirti) vardır.
DİKKAT: Fiziksel belirtinin varlığı değil, kişinin bu belirtiye verdiği ruhsal tepki tanıyı belirler.
Her Bedensel Şikayet Somatik midir?
Ayırıcı tanılar:
Hipokondriyazis → Sağlık korkusu ön planda
Konversiyon Bozukluğu → İstem dışı motor-duyusal kayıplar Tıbbi hastalıklar → Organik nedenler dışlanmalıdır
!!! SBS’de bedensel belirti gerçekten vardır, ama anlamı başkadır.
Risk faktörleri:
Kadınlarda > erkeklerde
Düşük SED gruplarında daha yaygın
Travma öyküsü olan bireylerde
Ailede hastalık modeli varsa risk artar.
Hormonlar
Ağrı eşiği
Fizyolojik hassasiyet
içe dönüklük
Bastırılmış duygular
Aleksitimi
Toplumsal roller
Yardım isteme
Travma geçmişi gibi faktörlere göre değişiklik gösterir.
Psikodinamik bakış:
- Çoğu zaman belirtilerin kökeninde erken çocukluk döneminde yaşanan bakım verenle ilişkideki travmalar, ihmal, reddedilme veya aşırı baskı yer alır.
- Kişi, kabul edemediği, bastırdığı veya yüzleşemediği duyguları bilinçdışına iter. Bu bastırılan duygular, zihinsel alandan çıkış yolu bulamazsa, beden üzerinden çeşitli belirtiler (ağrı, mide sorunları, yorgunluk, baş dönmesi vb.) olarak kendini gösterir.
- Belirtiler, rastgele değil; çoğu zaman yaşanan psikolojik çatışmayla sembolik bir bağlantıya sahip olabilir.
Boğaz ağrısı = Söylenemeyen sözler Karın ağrısı = Bastırılan öfke veya kaygı Göğüs sıkışması = Bastırılan duygusal yük
- Beden, kişinin ruhsal yükünü tolere edemediğinde, bu yükü fiziksel belirti olarak dışa vurur. Bu aynı zamanda bir bastırma veya dönüştürme savunma mekanizmasıdır
Psikoterapi:
- Belirtileri tamamen yok etmek değil onlara yüklenen anlam ve düşünceler üzerinde çalışmak
- Psikoegitim vermek
- güvence arama ve kaçınma davranışları üzerine odaklanmak beden tarama ve aşırı kontrol etme davranışlarını fark ettirmek Bilişsel çarpıtmalar ve otomatik düşünceleri çalışmak
- Ağrının gerçek olduğunu ama kaynağının ruhsal olduğunu fark ettirmek zihin beden döngüsünü anlatmak
- eşlik eden depresyon veya anksiyetedurumu varsa ilaç kullanmalı
ÖNEMLİ:
- Danışanın acısını küçümseme!
- Tekrarlayan tıbbi test beklentisini nazikçe yönlendir.
- Bedensel şikâyetin ardındaki duyguları keşfetmesine rehberlik et.
- Somatik belirtiyle savaşmak yerine anlamlandırmak yaklaşımını öğret.
Bedenin anlattığını duymayı öğrenmek, şikâyetin değil, mesajın üstüne çalışmak!
Aslı Nur DENİZ
