Yetişkinler kaygılarını genellikle sözlerle ifade edebilir: “Stresliyim”,
“Endişeliyim” veya “Gerginim.” Ancak çocuklar, özellikle küçük yaşlardakiler,
karmaşık duygularını sözel olarak anlatmakta zorlanır. İç dünyalarındaki
fırtınayı çoğu zaman bedensel belirtilerle dışa vururlar.
Sabahları mide bulantısı yaşamak, okul zili çalmadan önce karın ağrısı
hissetmek veya durduk yere çarpıntı yaşamak… İlk bakışta tıbbi bir sorun gibi
görünse de, tüm testler temiz çıktığında dikkatler psikolojik boyuta kayar.
Bu yazıda, çocuklarda kaygının bedensel belirtilerini ve ebeveynlerin bu
durumla nasıl başa çıkabileceğini zihin-vücut bağlantısı perspektifiyle
inceleyeceğiz.
I. Zihin ve Beden: Kaygı Neden “Hastalık” Gibi
Görünür?
Kaygının bedensel belirtileri hayali değildir; bunlar gerçek fizyolojik tepkilerdir.
Vücut, kaygıya doğal bir savunma mekanizması olan “savaş ya da kaç”
tepkisiyle yanıt verir.
Savaş ya da Kaç Tepkisi (Fight or Flight)
Çocuk kaygı yaratan bir durumla karşılaştığında (örneğin sunum yapmak, yeni
bir ortama girmek veya ebeveynden ayrılmak), beyin bunu bir tehlike olarak
algılar. Sinir sistemi, vücuda acil durum sinyalleri gönderir:
● Adrenalin artışı: Kalp hızlı atar, kan basıncı yükselir.
● Kan yönlendirmesi: Kan, sindirim gibi hayati olmayan organlardan
kaslara yönlendirilir.
Bu süreç, kaygının en sık görülen bedensel belirtilerine yol açar.
II. Çocuklarda Kaygının Yaygın Bedensel Belirtileri
Ebeveynler genellikle bu belirtileri fark eder, ancak kaynağını çoğu zaman
bilmezler.
1. Mide ve Bağırsak Sorunları
Kaygının en yaygın bedensel etkisi gastrointestinal sistemdedir. Beyin ve
bağırsak, vagus siniri aracılığıyla sürekli iletişim halindedir; yoğun kaygı
bağırsak hareketlerini etkiler.
● Sürekli karın ağrısı: Sınav veya ayrılık gibi stresli durumlarda
tekrarlayan, fiziksel bir neden bulunamayan ağrılar.
● Mide bulantısı ve kusma: Kaygı o kadar yoğun olabilir ki, midede
kasılmalar ve gerçek bulantı hissi oluşur.
2. Kardiyovasküler Belirtiler
Savaş ya da kaç tepkisi kalp atışını hızlandırır. Çocuk bunu kontrol
edemediğinde kaygısı artabilir.
● Çarpıntı: Kalbin hızlı ve düzensiz attığını hissetme.
● Hızlı ve sığ nefes alma: Vücut daha fazla oksijen ister, nefes alıp verme
hızı artar, hafif nefes darlığı oluşabilir.
3. Diğer Fiziksel İşaretler
● Baş ağrısı ve kas gerginliği: Omuz, boyun ve baş kaslarının sürekli
gergin kalması gerilim tipi baş ağrılarına yol açar.
● Uykusuzluk ve kabuslar: Kaygılı zihin uyumakta zorlanır, yoğun kabuslar
görebilir.
● Sık idrara çıkma: Sinir sistemi aşırı uyarıldığında mesane kontrolü
etkilenebilir.
III. Ebeveynler İçin Çözüm Yolları
Çocuğunuz bu belirtileri gösteriyorsa, öncelikle fiziksel bir rahatsızlık
olmadığından emin olun. Tıbbi neden bulunmazsa, psikolojik destek devreye
girer.
1. Etiketi Değiştirin: “Hastalık” Yerine “Kaygı”
Çocuğunuza yaşadığı belirtilerin gerçek olduğunu, ancak bunun bir hastalık
değil, duygularının vücutta konuşma şekliolduğunu açıklayın.
Örnek: “Midenin ağrıdığını biliyorum. Bazen çok heyecanlı veya
endişeli olduğumuzda vücudumuz bize sinyal verir. Bu, sadece
kalbinin hızlı attığı anlamına geliyor; tehlikede değilsin.”
2. Sakinleştirme Tekniklerini Öğretin
Çocuklara kaygı yükseldiğinde bedeni bilinçli olarak yavaşlatmayı öğretmek
duygu düzenleme becerisini artırır.
● Diyafram nefesi (4-7-8 yöntemi): 4 saniye nefes al, 7 saniye tut, 8 saniye
yavaşça ver. Sinir sistemine “güvendeyiz” mesajı gönderir.
● Topraklama egzersizleri: Dikkati bedensel duyumlara çekin (5 şeyi gör, 4
şeyi duy, 3 şeyi hisset…). Zihni kaygılı düşüncelerden uzaklaştırır.
3. Güvenli İletişim Ortamı Yaratın
Çocuğunuzun kaygı tetikleyicilerini anlamasına yardımcı olun. Onu
yargılamadan dinleyin ve okul reddi gibi durumlarda zorlamaktan kaçının.
Birlikte çözüm yolları bulun. Unutmayın, bu belirtiler genellikle çocuğun bir
şeyden kaçınma çabasıdır.
