Bir fincan elinizden kayıp düştüğünde aklınızdan ilk ne geçiyor?
“Ne kadar sakarım…” mı?
Bir sunum sırasında kelimeler ağzınıza dolandığında, içinizden “Rezil oldum, bu işi beceremiyorum” diyen bir ses yükseliyor mu?
Ya da bir hedefinize ulaşamadığınızda, “Yine olmadı, zaten denememin bir anlamı yok” diye mırıldanıyor musunuz?
Bu ses, bizim iç sesimizdir. Gün boyunca, farkında olsak da olmasak da bizimle birlikte yürür. Uyanır uyanmaz devreye girer, yaptıklarımızı yorumlar, bazen eleştirir, bazen de cesaret verir. Çoğu zaman onu sorgulamayız bile. Oysa bu içsel konuşma, sadece arka planda akan bir düşünce zinciri değildir. Ruh halimizi yönlendiren, motivasyonumuzu belirleyen ve dünyayı nasıl algıladığımızı şekillendiren güçlü bir etkendir.
Peki, kendimizle konuşma biçimimiz gerçekten hayatımızı bu kadar derinden etkileyebilir mi?
Cevap: Evet. Hem de düşündüğümüzden çok daha fazla.
İç Ses: Sert Bir Eleştirmen mi, Güvenilir Bir Müttefik mi?
Hepimizin zihninde farklı tonlarda konuşan sesler vardır.
Biri, hataları anında yakalayan, kusurları büyüten ve en küçük aksilikte bile bizi yerden yere vuran iç eleştirmendir.
Diğeri ise zorlandığımızda bizi ayakta tutmaya çalışan, hata yaptığımızda anlayış gösterebilen iç destekleyici ses.
Ne yazık ki çoğu insanın hayatında sözü geçen taraf, iç eleştirmen olur. Üstelik bu sesi bu kadar güçlü yapan şey, “bizden geliyor” gibi hissettirmesidir. Bu yüzden söylediklerini sorgulamadan doğru kabul ederiz. Oysa aynı sözleri sevdiğimiz birine söylememiz neredeyse imkânsızdır.
İşte tam bu noktada zihinsel bir döngü oluşur:
Eleştiri → suçluluk → geri çekilme → daha sert eleştiri.
Olumsuz İç Sesin Sessiz Ama Derin Etkileri
Kendimizle sürekli olumsuz bir dille konuşmak, yalnızca moralimizi bozmaz. Zamanla ruh sağlığımızı yıpratan bir etki yaratır.
Kaygı ve stresi artırır
Zihin, gerçek bir tehlike ile zihinde yaratılan bir tehlike arasındaki farkı her zaman ayırt edemez. Sürekli “Ya yapamazsam?” ya da “Ya herkes fark ederse?” dediğinizde bedeniniz bunu gerçek bir tehdit gibi algılar. Kalp atışı hızlanır, kaslar gerilir, zihin tetikte kalır.
Depresif düşünceleri besler
“Değersizim”, “Hiçbir şeyi beceremiyorum”, “Sevilmeye layık değilim” gibi iç konuşmalar, umutsuzluk hissini derinleştirir. Kişi zamanla kendi içine çekilir ve çıkması zor bir düşünce döngüsüne girer.
Öz saygıyı zedeler
Kendiniz hakkında anlattığınız iç hikâye, öz saygınızın temelidir. Eğer bu hikâye sürekli yetersizlik ve başarısızlık etrafında dönüyorsa, kendinize olan güveninizin azalması kaçınılmazdır.
Kendini sabote etmeye yol açar
İç sesiniz size sürekli başarısız olacağınızı söylüyorsa, denemek anlamsız gelmeye başlar. Risk almaktan kaçınır, fırsatları erteler ve potansiyelinizi ortaya koyamadan geri çekilirsiniz.
Direksiyonu Ele Almak: İç Eleştirmeni Dönüştürmek Mümkün mü?
İyi haber şu: İç sesiniz değişmez değildir. Onunla kurduğunuz ilişki dönüşebilir.
1. Fark etmek
Gün içinde kendinizle nasıl konuştuğunuzu yakalamaya çalışın. Kendinizi sertçe eleştirdiğiniz bir anda durup “Şu an kendime karşı çok acımasızım” demek bile önemli bir farkındalıktır.
2. Sorgulamak
Bu düşünce gerçekten tek gerçek mi?
Elimde bunu destekleyen somut kanıtlar var mı?
En yakın arkadaşım bu durumda olsaydı, ona da aynısını söyler miydim?
3. Yeniden çerçevelemek
Amaç her şeyi pembe görmek değil, daha adil olmak.
“Sunumu mahvettim, tam bir aptalım” yerine
“Zorlandım ve bu beni hayal kırıklığına uğrattı. Ama bu tek bir an, bütün beni tanımlamaz” demek gibi.
4. Öz şefkat geliştirmek
Öz şefkat, kendine acımak ya da bahaneler üretmek değildir. Zor bir an yaşadığınızda kendinize, sevdiğiniz birine göstereceğiniz anlayışı gösterebilmektir. Hata yapmanın insan olmanın bir parçası olduğunu kabul etmektir.
Kendinize, “Bu gerçekten zordu ve elimden geleni yaptım” diyebilmek, iyileşmenin en güçlü adımlarından biridir.
