DSM-5’te 300’ün üzerinde numaralandırılmış madde ile ilişkili bozukluk listelenmiştir. Madde kullanım bozukluğu, bir maddenin sürekli ve zararlı bir şekilde kullanılmasını ifade eder. Bu durum kişinin günlük hayatında ciddi sorunlara yol açar.
DSM-5’te 300’ün üzerinde numaralandırılmış madde ile ilişkili bozukluk listelenmiştir. Madde kullanım bozukluğu, bir maddenin sürekli ve zararlı bir şekilde kullanılmasını ifade eder. Bu durum kişinin günlük hayatında ciddi sorunlara yol açar.
- Kullanım problemlidir.
- Örüntü vardır
- Kullanım sıkıntı ve işlevselliğe yol açar.
- 11 semptomluk listeden en az 2 semptomla gösterilmelidir.
-İstenenden daha fazla kullanım, kullanımı azaltma girişimleri; maddeyi bulmak ve kullanmak için çok zaman harcama; madde isteği ; yükümlülüklerden kaçınma; sosyal problemler; etkinliklerin azalması; fiziksel tehlikesine karşı kullanma; fiziksel veya psikolojik hastalıklara karşı kullanma ; tolerans ve yoksunluk semptomları
Madde Kullanım Bozukluğu Süreç Belirteçleri
Yatışma erken yatışma ve sürekli olarak ikiye ayrılır. Hasta 90 gün temiz olmasından sonra erken yatışma kategorisine girer sürekli yatışma 1 yıl ve daha fazlası içindir
Denetimli çevre maddeye erişimin kısıtlı olduğu bir ortamdır
Korunma Terapisi maddenin etkilerini azaltmaya yarayan bir ilacı kullanan bireylerdir
Ağırlık ağır olmayan(2-3 kriter), orta derecede(4-5 kriter), ağır(6 ve daha fazla kriter)
Madde Kullanım Bozukluğunun Temel özellikleri
Biyolojik Faktörler, psikolojik faktörler ve sosyal faktörler olarak farklı alanlarda kronik ve sürekli problemlere yol açacak düzeyde kullanılır
Kişisel ve kişiler arası yaşam: Aile hayatları
İş: İşe harcanan vakit artık maddeyi bulmak için harcanır
Kontrol: Maddeye olan istekleri artar
Sağlık ve güvenlik: Fiziksel olarak tehlikeli davranışlarda bulunurlar
Fizyolojik sonuçlar: Tolerans gelişir. madde yoksunluğu belirtileri yaşar
Madde Yoksunluğu
Hasta, bir maddeyi sıklıkla ve uzun süre kullandıktan sonra aniden kullanmayı bırakır veya madde miktarını ciddi bir boyutta azaltır. Sıkıntı veya işlevsellikte bozulmalara yol açar ve herhangi fiziksel bir hastalık veya ruhsal bir bozukluk bu semptomları daha iyi açıklamamaktadır
Madde İntoksikasyon
Hasta merkezi sinir sistemini etkileyen bir madde kullandıktan hemen sonra tipik fiziksel semptomlar ve uyumsuz bir şekilde klinik olarak anlamlı davranışsal veya psikolojik değişimler yaşar
Alkol kullanım Bozukluğu
Temel Özellikler
Kişinin alkolü kontrolsüz ve zararlı bir şekilde kullanması sonucunda yaşadığı kullanım bozukluğudur. Alkolizm büyük ölçüde kalıtsaldır.
Yoksunluk
Yoğun ve uzun süreli alkol kullanımından sonra alkol almayı bırakır veya alkol miktarını ciddi boyutta azaltır. Saatlerden günlere kadar değişen bir süre içinde, bu durum titreme, baş ağrısı, insomni, güçsüzlük, kısa süreli varsanılara yol açar
İntoksikasyonu
Birey, alkol aldıktan kısa bir süre sonra kısıtlanamaz bir hale gelir. Tartışmaya girer agresif olur, duygudurumu hızlı değişir, denge kaybı, net olmayan konuşmalar
Kenevir (Esrar-Marihuana-Cannabis-Haşiş) ile ilişkili bozukluklar
Temel Özellikler
Kenevir, Amerika’da aslında tüm dünyada yasa dışı maddeler arasında en yaygın kullanılanıdır. Gençler ve özellikle erkekler arasında daha yayındır.
Yoksunluk
Birey, uzun süren ve düzenli olarak devam ettirdiği kenevir kullanımından sonra iştah azalması, depresyon, kaygı, huzursuzluk, titreme, terleme, baş ağrısı gibi fiziksel rahatsızlığı yaşar.
İntoksikasyonu
Kenevir kullanıcıları, duygudurumun yükselmesini sağlamasından ve rahatlama hissinden dolayı bu maddeye değer verirler. Bireyler zaman algısı değişir, gözleri kızarır, kalp atışları hızlanır
Tanımlanmamış Kenevirle İlişkili Bozuklukları
Fensiklidin ve Diğer Halüsinojen Kullanım Bozuklukları
Temel Özellikler
Bireyin fensiklidin ve benzeri dissosiyatif maddelerin kötüye kullanımı ile karakterize edilen bir bozukluktur. Bu maddeler, halüsinasyonlar ve bilinç durumunda değişikliklere neden olabilir
İntoksikasyonu
Bulanık görme, terleme, kalp atışlarında hızlanma, ani göz hareketleri, koma, nöbet
Uçucu Madde Kullanım Bozukluğu
Yoksunluk
Tiner, benzin, yapıştırıcı gibi uçucu maddelerin kontrolsüz bir şekilde solunmasıyla ortaya çıkar.
Temel Özellikler
Uçucu organik çözücüleri içeren maddelerin genellikle eğlence amacıyla merkezi sinir sistemi üzerinde etkili olacak şekilde kullanılmasını ifade eder
İntoksikasyonu
Yürümede zorluk, bayılma hissi, titreme güçsüzlük, bulanık veya çift görme
Uçucu Madde ile İlişkili Tanımlanmamış Bozukluk
Opiyat Kullanım Bozukluğu
Temel Özellikler
Morfin, heroin, oksikodon gibi opiodlardır. Opiyat maddeler arasında eroin en kötü maddelerdendir. Hem fiziksel zarar hem de bağımlılık potansiyel açısından diğer tüm maddelerin çok ötesindedir.
Yoksunluk
Opiyat madde enjekte edildiği zaman, etkisi nerdeyse hemen hissedilir. Duygudurum değişimleri sonra umarsız, psikomotor aktivitelerinde değişiklik, halsizlik, dikkat dağınıklığı yaşanır
İntoksikasyonu
Opiyat yoksunluğu az kullanım sonucunda da ortaya çıkabilmektedir. Nezle benzeri viral hastalıklara çok benzemektedir. Bulantı kusma, kas ağrısı, ateş, ishal, tüylerin diken diken olması semptomlarındandır.
Sedatif, Hiptonik veya Anksiyolitik İntoksikasyonu
Temel Özellikler
Bireyin S,H,A maddelerinin bulunduğu yatıştırıcı, uyku getirici, kaygı giderici ilaçların kontrolsüz kullanımını içerir. Reçete ilaçları olsa da kullanımı bağımlılık yaratabilir.
Yoksunluk
Titreme, terleme, bulantı, kalp atışının hızlanması, ajitasyon, baş ağrısı, uykusuzluk
İntoksikasyonu
Agresifleşir, hızlı duygudurumu geçişleri yaşar, artan depresyon ve anksiyete riski koordinasyonda zayıflık
Uyarıcı ile İlişkili Bozukluklar
Amfetaminler ve ilişkili bileşenler, kokain, Khat, “Banyo Tuzu”
Temel Özellikler
Bireyin maddeyi burundan çekme, dumanı çekme ve yapraklarının çiğnemesiyle bireyin uyarıcıları ruhsal veya fiziksel işlevselliğini ya da ikisini de etkileyebilir.
Yoksunluk
Tükenmişliğe yol açar, yoğun rüyalar, uyku ve motor aktivitelerinde azalma, açlık hissi
İntoksikasyonu
Göz bebeklerinin büyümesi, terleme, üşüme, bulantı; tansiyon, kalp atışlarında artma veya azalma söz konusudur
Tütün Kullanım Bozukluğu
Temel Özellikler
Bireyin nikotin içeren tütün ürünlerine olan bağımlılık sebebiyle kullanımı sürdürülür. Aşerme ve tolerans en sık rastlanan tanı ölçütüdür
Yoksunluk
Sinirlilik, depresyon, kaygı, huzursuzluk açlık
İntoksikasyonu
Kalp hastalığı, akciğer kanseri, kronik akciğer hastalıkları riski, erken ölüm
Diğer (Bilinmeyen) Bir Madde ile İlişkili Bozukluk
Anabolik steroidler Vücut geliştirmecilerin motivasyon için sosyal ortamlarda kullandıkları maddedir. Depresyon, yorgunluk, huzursuzluk
Nitröz oksit Kahkaha gazı olarak bilinen uçucu bir gazdır. Yabancılaşma, gerçek dışılık, sersemlik
Reçeteli/reçetesiz ilaçlar Bağımlılık yaratabilen Parkinson, kortizon, alerji ilaçları
Betel cevizi Çoğu kültürlerdeki pek çok insan betel cevizini hafif bir yükselme hissi yaşamak için çiğnenir
Kava Güney Pasifik’te yetişen biber bitkisinden yapılan kava sakinleştirme ve koordinasyon, kilo kaybı gibi etkileri vardır
Emine DUMAN
