Aşırı Duyarlılık Nedir?
Aşırı duyarlılık, beş duyudan herhangi birinin uyarılmasına karşı aşırı duyarlılıkla ilgili bir rahatsızlıktır: dokunma, görme, duyma, tat alma ve koku alma. Hem çocukların hem de yetişkinlerin hem duygusal hem de davranışsal tepkileri üzerinde büyük bir etkisi olabilir.
Aşırı Duyarlılık Bozukluğu Nedir?
Aşırı uyarılmış halini ifade eden bir kavramdır. Bu durum kişinin çevresindeki tehditleri saptayabilmesi için içinde bulunduğu adeta bütün duyularının teyakkuzda olduğu, yüksek derecede uyarılmış, tetikte bir halde olduğu durumu ifade eder. Abartılı davranış örüntüsüne eşlik eden gelişmiş, aşırı hassas duyusal hassasiyeti ifade eder. Kişi adeta alarm, panik halindedir. Kişi çevresindekilere ve çevresindeki insanlara karşı aşırı hassasiyettedir. Aşırı duyarlılık genelde altta yatan bir travma ya da ruh sağlığı bozukluğundan kaynaklanan bir davranıştır. Kişinin sürekli bir tehdit koklama, algılama halinde olmasını incelediğimizde sanki bilinçdışı bir şekilde bir tehlikenin izini sürdüğünü farkederiz. Bir bireye aşırı duyarlılık bozukluğu teşhisi konduğunda, bu rahatsızlığı olmayan kişilere nispeten önemsiz görünen duyusal uyaranlara vurgu yapma olasılıkları daha yüksektir. Bu özellikle çocuklarda belirgindir, çünkü yüksek düzeydeki duyusal uyaranlara karşı duygusal veya davranışsal tepkileri düzenlemekte zorluk çekebilirler. Örneğin, sarıldıklarında sinirlenebilirler veya net ve sakin bir tonda konuşulduğunda tedirgin olabilirler. Aşırı duyarlılık bozukluğu teşhisi konulan her birey farklı tetikleyicilere farklı tepki verebilir. Tepkiler, parlak ışıklar; yüksek sesler; hatta yiyeceklerin kokusu, dokusu veya tadı gibi tetikleyicilerin varlığına bağlı olarak şiddette değişebilir. Otizm, travma sonrası stres bozukluğu ve fibromiyalji gibi mevcut rahatsızlıkları olan bireyler, duyusal aşırı duyarlılığa karşı daha yüksek bir duyarlılık yaşayabilir ve bu da daha kapsamlı bir tedavi gerektirebilecek potansiyele yol açabilir.
Aşırı Duyarlılık Sorununu Yaşayan İnsanların Yaşadığı Problemlere Örnekler:
- Aşırı uyarılmışlık durumundan dolayı işitsel algıları en küçük seslere dahi odaklanmış durumdadır. Bu yüzden yüksek seslere normalden çok daha yüksek düzeyde tepki verirler.
- Duyu organlarını dış dünyadan gelen verileri alan alıcılara benzetecek olursak, alıcıları sürekli açıktır. Bu yüzden en küçük sese, ışığa karşı yüksek hassasiyet gösterirler bu yüzden uykuya dalmaları ve uykuyu sürdürmeleri oldukça güçtür.
- Durumları aşırı analiz etmeleri.
- Kişinin iç ve dış uyaranlara karşı yaşadığı aşırı uyarılmışlık, tetikte olma halidir.
- İkili ve sosyal ilişkilerde bozulmalar ortaya çıkabilir.
- Sosyal izolasyon, kalabalık yerlerden, insanların toplandığı vakit geçirdiği yerlerden uzaklaşma.
- OKB de olduğu gibi nasıl ki kişi obsesif düşüncelerin (kirliyim, hasta olacağım, mikrop bulaşacak) baskısını kompülsif davranışlarla (bu yüzden temizlenmek için ellerimi 5 kere yıkamalıyım.) ortadan kaldırmaya çalışıyorsa, aşırı duyarlılık durumu da OKB belirtilerinin ortaya çıkmasına zemin hazırlayabilir. Çünkü ortada olan mevcut bir tehdit ve huzursuzluk hali vardır.
Aşırı Duyarlılığa Sebep Olan Nedenler?
Fizyolojik bazı nedenler:
Regl
Hormonel dalgalanmalar
Hormonlarla ilgili sıkıntılar
Vitamin ve mineral eksikleri
Bazı ilaçların yan etkileri
Fizyolojik bir takım hastalıklar vb…
Psikolojik bazı nedenler:
Aşırı hassas kişiliğe sahip olma
Duyu bütünleme bozukluğu
Travma sonrası stres bozukluğu
Kronik stres bozukluğu
Yoğun stres durumlarının sinir sistemine vermiş olduğu hasar
Farklı ruhsal bozukluklar vb…
Tedavi Çeşitleri:
Psikoterapi
Bilişsel Davranışçı Terapi
EMDR Terapi
Maruz Bırakma Tedavisi
Anti Depresan ve Anti Anksiyete İlaçları ile tedavi süreçleri yürütülmektedir.
Hilal KARBOĞA
