Sosyal fobi; kişinin yabancılarla veya diğer bireylerin incelemesiyle karşı karşıya kaldığı sosyal veya performans durumlarında belirgin ve sürekli bir şekilde korku duyması olarak tanımlanan ve kaygı bozuklukları içerisinde yer alan bir rahatsızlıktır.
Sosyal Fobinin Görülme Sıklığı Nedir ?
Oldukça fazla karşılaşılan ruhsal rahatsızlıklardan biri olan sosyal fobinin görülme sıklığı yüzde 7-12 arasındadır. Sosyal fobinin ön ergenlik ile ergenliğin son dönemlerinde (10-17 yaş) daha çok gözlemlendiği bilinmektedir. Yapılan araştırmalarda kadınlarda, erkeklerden 1,5 kat daha sık rastlandığı belirlenmiştir.
Sosyal Fobi Belirtileri Nelerdir ?
Kızarma,
Çarpıntı,
Terleme,
Mide-bağırsak problemleri,
Kas gerginliği,
Nefes darlığı,
Titreme gibi fiziksel belirtiler göstermektedir.
Sosyal Fobinin Psikolojik Belirtileri Nelerdir ?
Öz güven eksikliği,
Yetersizlik hissi,
Çekingenlik,
Göz teması kuramama,
Bulunulan ortamdan sürekli kaçma ve gitme arzusu,
Hata yapmaktan çekinme,
İlişki sürdürememe ve başlatamama …
Araştırmalar;
Sosyal fobiye sahip bireylerin beceriksiz ve kabul edilemez bir şekilde davranacağı tehlikesiyle karşı karşıya olduklarına inandıklarını,
Böyle bir davranışın statü ve değer kaybı, kişilerarası dışlanma gibi sonuçlara yol açacağını varsaydıklarını,
Sosyal performans konusunda yüksek bir standartları ya da beklentileri olduğu için sosyal ortamlarda endişeli olduklarını göstermektedir.
Sosyal fobi genellikle hangi kişilik özelliklerinde görülür?
Her şeyi olumsuz değerlendirme eğilimi,
Negatif sosyal durumları beceriksizlik, yetersizlik gibi içsel değerlerle ilişkilendirirken, pozitif sosyal durumları daha çok şans, rastlantı gibi dışsal faktörlere bağlama eğilimi,
Başkalarının onlar hakkındaki değerlendirmelerinin olumsuz olacağı algısı,
Sosyal faaliyetlerde artan fiziksel gerginlik,
Mükemmeliyetçilik görülür.
Sosyal fobinin nedenleri nelerdir?
Sosyal fobinin başlaması ve devam etmesinde anne baba tutumları önemli rol oynamaktadır.
Aşırı koruyucu
Eleştirel
Kıyaslayıcı
Kontrolcü ebeveyn davranışları bireyin kendini yetersiz, değersiz ve güvensiz hissetmesine sebep olmaktadır.
Sosyal fobisi olan bireylerde, tıpkı kaygı bozukluğunda olduğu gibi otonom sinir sisteminde tehdit algısı varmış gibi aşırı uyarılma yaşanmaktadır. Yapılan çeşitli araştırmalarda, tanıyı almış kişilerin aile öyküsü sorgulandığında bu problemin varlığı gözlemlenmiş olup, genetik yatkınlığın da etkisi olabileceği görülmüştür.
Sosyal fobiyi tetikleyen durumlar nelerdir?
Toplum içinde telefonla görüşme, yemek yeme-içme,
Dinleyiciler önünde konuşma,
Başkaları tarafından izlenirken çalışma,
Yetenek veya bilgi testi uygulamaları,
Sunum yapma,
Yeni insanlarla tanışma,
İş görüşmeleri,
Toplu taşıma araçlarında karşılıklı oturma …
Sosyal fobi nasıl teşhis edilir?
Sosyal fobi, toplum tarafından “efendilik” olarak kabul edilen çeşitli özellikleri nedeniyle kişileri tedavi arayışından alıkoyabilir. Bu durumun iş ve sosyal hayatta öz güven kaybı gibi yaşam kalitesini bozacak birçok olumsuz etkisi bulunmaktadır.
Farklı problemler veya bozukluklar nedeniyle yapılan başvurular sonucunda da sosyal fobiler tespit edilebilmektedir. Tanıda kullanılan ölçekler, kaygı ve bu kaygıdan kaçınmak için yapılan davranışların düzeyini saptamaya yöneliktir.
Sosyal fobi nasıl tedavi edilir?
Sosyal fobi tedavisi olan bir rahatsızlıktır. Hastanın durumuna göre psikoterapi bazen tek başına bazen de ilaç tedavisiyle birlikte uygulanabilir.
Sosyal fobiye yol açan durumlar karşısında,
Farklı düşünme, davranma ve tepki gösterme,
Korku, endişe, utanç duygularıyla başa çıkma yolları öğretilmeye çalışılır.
Bilişsel Davranışçı Terapi ve Sosyal Fobi
BDT modeline göre hastalar kendi duygu, düşünce ve yaşamlarındaki olayları yorumlarken onları olduğundan daha kötü, daha riskli gibi görmekte ve gerçekçilik, objektflik, ve mantıklılık gibi ilkelerden sıklıkla sapmaktadırlar.
BDT’de kişinin sosyal kaygısının arkasındaki inanç ve ana düşünceler irdelenerek kişinin sosyal ortamlarda gerçekten başkaları tarafından yargılandığına vs. dair somut kanıtlar aranır.
Çoğu zaman bu yargılanma kaygısının mantıksız ve temelsiz olduğu, kişinin bunları çocukluğundan itibaren zamanla çeşitli kötü olayların sonuçlarını yanlış yorumlayarak zihninde kendi kendine oluşturduğu saptanır. Ayrıca gerçekten bir sosyal olarak yargılanma vs. durumu var ise de bunun neden bu kadar kötü bir şey olarak algılandığı araştırılır.
Sosyal fobinin BDT ile tedavisinde ayrıca kişiye ihtiyaca göre çeşitli temel sosyal beceriler öğretilir. Stresle baş etme, duygu kontrolü ve rahatlamaya yönelik diyaframdan nefes alma, kademeli kas gevşetme ve hatta mindfulness (bilinçli farkındalık) meditasyonu da öğretilir. Amaç, sadece sosyal fobiyi azaltmanın ötesinde kişiyi hayata genel olarak daha olumlu ve gerçekçi bakan, stresle etkili bir şekilde baş edebilen bir hale getirmektir.
Tuba GÜLER
