Yıkıcı Bozukluklar, Dürtü Denetimi ve Davranım Bozukluklarının tamamının kökenleri çocukluk ve ergenlik dönemlerine dayanmaktadır. Bu bozukluklar çoğunlukla erkeklerde görülmektedir.

Dürtü kontrol bozuklukları, kişinin kendisine ya da başkasına açıkça zararlı olabilecek eylemleri gerçekleştirme istek ve arzularına tekrarlayıcı bir biçimde karşı koyamaması ile, yıkıcı davranım bozuklukları ise agresyon ve kurallara karşı gelme gibi davranış sorunları ile karakterizedir.

DSM-V Yıkıcı Bozukluklar:

• Karşıt Olma, Karşı Gelme Bozukluğu
• Aralıklı Patlayıcı Bozukluk
• Davranım Bozukluğu
• Antisosyal Kişilik Bozukluğu
• Piromani (Yangın Çıkarma)
• Kleptomani (çalma)

ANTİSOSYAL KİŞİLİK BOZUKLUĞU

            Antisosyal kişilik bozukluğu, 15 yaşından beri süregelen, başkalarının haklarını umursamama ve başkalarının hakkını çiğneme ile ilerleyen ve aşağıda belirtilenlerden 3’ü veya daha çoğu ile görülen yaygın bir örüntü;

• Tutuklanmasına yol açacak yineleyici eylemlerde bulunma, yasal sorumluluklara uymama.
• Sık sık yalan söyleme, takma adlar kullanma veya kişisel çıkarı/ zevki için başkalarını dolandırma.
• Dürtüsellik ve geleceğini tasarlamama
• Sık sık kavgalara katılma ya da başkalarının hakkına el uzatma
• Sinirlilik ve saldırganlık Kendisinin ya da başkalarının güvenliğini umursamama
• Sürekli bir işinin olmaması / parasal sorumluluklarını yerine getirmeme ile giden sürekli sorumsuzluk
• Başkasını incitmesi, kötü davranması ya da başkasından bir şey çalması durumunda aldırmaması, kendince kılıf uydurması. Vicdan azabı çekmeme – pişmanlık duymama

Kişi en az 18 yaşındadır. 15 yaşından önce de davranım bozukluğu olduğuna dair kanıtlar vardır.

Antisosyal kişilik bozukluğu DSM-V Tanı Kriterleri Kitabında “Toplumdışı Kişilik Bozukluğu” olarak da geçmektedir. Antisosyal Kişilik Bozukluğu DSM-V’de B Küme Kişilik Bozukluklarının içinde yer almakla birlikte bu kümede yer alan diğer kişilik bozuklukları ile karıştırılabilmekte veya iç içe geçmiş bir durumda karşımıza çıkabilmektedir. Antisosyal Kişilik Bozukluğu ile birlikte görülebilen veya karıştırılma olasılığı olan diğer bozukluklar:

• Borderline Kişilik Bozukluğu “Kararsız ruh halleri ve manipülatif davranışlarla karakterize”
• Narsistik Kişilik Bozukluğu “Abartılı öz-önem duygusuyla karakterize”
• Madde Bağımlılığı “Genellikle uyuşturucu ve alkol bağımlılığıyla kendini gösterir”

ETİYOLOJİ:

Biyoloji: Antisosyal Kişilik Bozukluğu’na sahip olan bireylerde olağandışı serotonin seviyeleri görülebilir; çünkü serotonin, ruh halimizi ve mutluluk duygularımızı düzenleyen beyindeki bir kimyasaldır.

Çevre:

Erken çocuklukta yaşanan tramva veya istismar, yaşamın ilerleyen dönemlerinde Antisosyal Kişilik Bozukluğu’nu arttırma riski taşır.

Genetik:

Bazı bireylerde Antisosyal Kişilik Bozukluğu’nun oluşumuna yatkın hale getirebilecek bazı genetik faktörler bulunabilir fakat bu durumdan tek başına sorumlu olduğu düşünülen tek bir genetik faktör yoktur; ancak birçok çalışmada 2. kromozomda oluşan varyantının Antisosyal Kişilik Bozukluğu ile ilişkisi olabileceğine işaret etmektedir ve yapılan çalışmalar, hastalığın kalıtsallığının %38 ilâ %69 arasında değiştiğini göstermektedir. Ayrıca çalışmalar, oksitosin reseptör geni üzerindeki mutasyonların, akranlarla olan ilişkiyi bozarak Antisosyal Kişilik Bozukluğu ile ilişkilendirilen geniş davranış bozukluğu yelpazesini mümkün kılabileceğini düşündürmektedir.

Yaşam Tarzı:

Antisosyal Kişilik Bozukluğu’na sahip olan bireylerin yaklaşık yarısının alkol ve uyuşturucu kullanımı ile sorunları olduğu bilinmektedir.

Cinsiyet:

Erkeklerin Antisosyal Kişilik Bozukluğu’na sahip olma ihtimali kadınlardan daha yüksektir. Psikodinamik Yorum: Yaratıcı, tasarlayıcı ve yargılayıcı konular ile ilgili ego yetersizlikleri bulunur. Bu yüzden dürtüsel davranırlar. Süperegoları tam gelişmemiştir. Nesne ilişkilerinde zorluk yaşarlar; empati ve temel güven duyguları bulunmaz.

TERAPİ:

Kişilik Bozuklukları Tedavisinde Şema Terapi Değerlendirme ve eğitim ile değişim evrelerinden oluşan ŞT’de terapötik ilişki değişimin temellerinden biri olarak görülmektedir.

Bu bağlamda şema terapinin amacı terapötik ilişkinin uygun sınırları içerisinde danışanların ihtiyaç duyduğu, ancak çocuklukta ebeveynlerinden alamadıkları ihtiyaçlarını ‘sınırlı yeniden ebeveynlik’ ile karşılamayı ve empatik yüzleştirme, bilişsel ve yaşantısal tekniklerle danışanın şemalarıyla savaşmasını sağlamayı içermektedir.

BDT, antisosyal kişilik bozukluğunun iyileştirilmesinde bilişsel işlevlerin geliştirilmesi yoluyla ahlaki ve sosyal davranışın iyileştirilmesini amaçlamaktadır. Bunu yaparken:

• Problem odaklı çalışma başlatımı,
• Bozuk düşünceleri uyumsuz davranışlarla bağdaştırma,
• Başa çıkma mekanizmaları geliştirme,
• Öfke ve dürtüselliğe sistematik bir yaklaşımda bulunma,
• Kendini izleme ve işlevsel motivasyon sağlama,
• Özellikler ve değerlendirmeler için temeli genişletme,
• Yapıcı kararlar verme gibi yöntemlerden yararlanır.

Grup terapisi, bireysel terapiye göre hastalar daha az otorite gördükleri için daha faydalı sonuçlar verebilmektedir.

Semanur YORULMAZ

Nisa Nur GÖVCECİK