Bağlanma stilleri, yaş gruplarında farklılık gösteren eğilimler bütünüdür. Kişinin güven hissetmek için birilerine duyduğu aidiyeti tanımlar. İnsan sosyal bir varlık olduğundan, yaşayabilmesi çevresel faktörlere bağlıdır. Bebeklikte başlayan ait olma isteği, hayatın her aşamasında görülebilir. Çocuk ve yetişkinlerin bağlanma tarzları farklıdır.
Çocuklarda Bağlanma Stilleri
Çocuklarda bağlanma stilleri, ailenin bir parçası olmaya yöneliktir. Çocuk, yetişkinlerle arasındaki fiziksel ve zihinsel farkı görür. Aşamayacağı sorunları ancak tecrübeli bireyler vasıtasıyla çözebileceğine inanır. Doğum itibarıyla çevrede aile bireyleri bulunduğundan, anne ve babaya bağlılık gelişir. Bağlanma tarzları şöyledir:
- Güvenli Bağlanma: Çocuklarda güvenli bağlanma, yeterli ilgi ve sevginin başarılı sonucudur. Çocuk, annesinden ayrı kalınca agresifleşmez. Yabancılarla aile fertleri arasında tercih yapması gerekirse ebeveynlerini seçer. Aileye koşulsuz güven duyar.
- Güvensiz / Kaçınmacı Bağlanma: Çocuğun anneye güvenmediği bağlanma durumudur. İhtiyaçlar gereği annesine yaklaşan çocuk, ilgisizlik veya psikolojik durum itibarıyla neşesizdir. Sevecen tavırlar göstermeyip, zorunlulukla ailesine bağlanır.
- Güvensiz / Dirençli Bağlanma: Dirençli bağlanma, anneden uzak durma eğiliminin sevgi ihtiyacıyla bütünleşmesidir. Çocuk, annesine belli seviyede güvenir. Ondan ayrı kalınca huysuzlanır, kendine güvenmez. Annesiyle bir araya gelse de psikolojik bunalım sürebilir.
- Güvensiz / Dağınık Bağlanma: Çocuğun eğilimleri karmaşıktır. Sevgi görmek için ailesine ve yabancılara çok sıcakkanlı davranabilir. İyi sonuç alamadığı eğilimleri, kaçınmacı tavır oluşturur. Aşırı yaklaşma ve uzaklaşma hali ilişkileri etkileyebilir. Dağınık stil, bağlanmalar arasında en karmaşık tiptir.
Yetişkinliklerde Bağlanma Stilleri
Yetişkinlik ve bebeklik dönemi, bağlanma açısından ilişkilidir. Bebek, annesiyle duygusal yakınlığa sahiptir. Anne tavırları çocuğun kişiliğini etkiler. Benlik ve başkaları modeli, bağlanma stiline paraleldir. Benlik modeli, kişinin kendine verdiği değerdir. Başkaları modeli, insanların güvenilirlik durumuna olan bakıştır.
Psikolojik sorunların temeli, çoğunlukla bebelikten kaynaklanır. İlgisiz büyümüş bireyler, olumsuz sayılabilecek bağlanma stilleri geliştirir. Büyüme standartlarıyla anne yeterlilikleri ilişkilidir. Agresif, içe kapanık, güvensiz bireyler çoğunlukla anne sevgisinden mahrum büyümüştür. Yetişkinlerde görülen olumlu ve olumsuz sayılabilecek bağlanmalar şunlardır:
- Güvenli Bağlanma: Benlik modeli ve başkaları modeli iyi yönde gelişmiştir. Kişi kendine, ebeveynlerine, arkadaşlarına saygı duyar.
- Korkulu / Kaygılı Bağlanma: Kişinin hayattan beklentisi azdır. Kendine ve çevresine güvenmez, yalnız kalmak ister. Seçiminin olumsuz sonuçlarıyla mücadele etmekten bunalabilir. Devamlı bunalım hali, psikolojiyi etkiler.
- Saplantılı Bağlanma: Başkalarının yeterliliklerine güvenerek kendini beğenmeme durumudur. Kişi, sorunlarını çözebileceğini düşündüğü kimselere koşulsuz bağlanır. Saplantı, yetişkin bağlanma stilleri arasında en tehlikeli olabilecek durumdur.
- Kayıtsız Bağlanma: Özsaygı yüksek olurken sosyal beceriler düşüktür. Şahsi yeterliliklerin üstün olduğu, başkalarının alt seviyede bulunduğu varsayılır. Kişi, kendini kayıtsız olarak üst seviyede görür.
Bağlanma kuramını, İngiliz Psikolog John Bowlby geliştirmiştir. Bebeklik – çocukluk – yetişkinlik dönemleri arasındaki bağlantı, Freud’un psikoseksüel gelişim kuramında da görülür. Bebek, ilk deneyimlediği çevrenin etkilerini taşır. Çocuk ve yetişkin bağlanma stilleri psikolojik analizlerde belirleyicidir.
