AGORAFOBİ NEDİR?
Agorafobi, insanların kendilerini stresli hissetmelerine neden olabilecek yerlerden yardım bulamayacağı ve kaçamayacağı durumlardan kaçınmasına neden olan bir tür kaygı bozukluğudur.
Agorafobili insanlar kendilerini stresli durumda bulduklarında, genellikle hızlı kalp atışı ve bulantı gibi panik atak belirtileri gösterirler. Ayrıca, bu belirtileri, kaygı yaşadıkları ortama girmeden önce de yaşayabilirler. Bazı durumlarda, durum o kadar şiddetli olabilir ki, bankaya veya markete gitmek gibi günlük aktiviteler yapmaktan kaçınabilirler ve günün çoğunda evlerinin içinde kalırlar. Agorafobili insanlar genellikle korkularının mantıksız olduğunu fark eder, ancak bu konuda hiçbir şey yapamazlar. Bu, kişisel ilişkilerini, işteki veya okuldaki performanslarını etkileyebilir.
BELİRTİLERİ:
Agorafobili insanlar uzun süre evlerinden ayrı kalmaktan, sosyal ortamlarda bulunmaktan, halka açık yerlerde kontrol kaybetmekten, araba veya asansör gibi kaçmanın zor olacağı yerlerde olmaktan kaygı duyabilirler.
Agorafobi genellikle panik ataklarla ortaya çıkar. Panik atak, anksiyete bozuklukları olan kişilerde ortaya çıkan bir dizi semptomdan biridir. Panik ataklar, aşağıdakiler gibi çok çeşitli ciddi fiziksel semptomları içerebilir:
- Göğüs Ağrısı
- Hızlı Kalp atışı
- Nefes Darlığı, nefes alamıyormuş gibi hissetme
- Baş Dönmesi
- Titreme
- Terlemek
- Sıcak Basmaları
- Titreme
- Mide Bulantısı
- İshal
- Uyuşma
- Karıncalanma Hissi
AGORAFOBİ DSM-5 TANI KRİTERLERİ:
- Aşağıdaki beş durumdan ikisi (ya da daha çoğu) ile ilgili olarak belirgin korku ya da kaygı duyma.
- Toplu taşıma araçlarını kullanma (örn. Otomobiller, otobüsler, trenler…)
- Açık yerlerde bulunma (otoparklar, avmler, köprüler)
- Kapalı yerlerde bulunma (mağazalar, tiyatrolar, sinemalar)
- Sırada bekleme ya da kalabalık bir yerde bulunma.
- Tek başına evin dışında olma.
- Kişi, kaçmanın güç olabileceğini ya da panik benzeri ya da yetersizleştiren ya da utanç veren (örneğin, yaşlılarda düşme korkusu) diğer belirtilerin olması durumunda yardım alamayabileceğini düşündüğü için bu tür durumlardan korkar ya da kaçınır.
- Agorafobi kaynağı durumlar neredeyse her zaman korku ya da kaygı doğurur.
- Agorafobi kaynağı durumlardan etkin bir biçimde kaçınılır, bir eşlikçiye ihtiyaç duyulur ya da yoğun bir kaygı ve korku ile buna katlanılır.
- Duyulan korku ya da kaygı, agorafobi kaynağı durumların yarattığı gerçek tehlikeye göre ve toplumsal-kültürel bağlamda orantısızdır.
- Korku, kaygı ya da kaçınma sürekli bir durumdur, altı ay ya da daha uzun sürer.
- Korku, kaygı ya da kaçınma, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşmeye neden olur.
- Sağlığı ilgilendiren başka bir durum varsa (örneğin, Parkinson hastalığı), korku, kaygı ya da kaçınma açıkça aşırı bir düzeydedir.
- Korku, kaygı ya da kaçınma başka bir ruhsal bozukluğun belirtileri ile daha iyi açıklanamaz.
NOT: Agorafobi tanısı panik bozukluğu olup olmadığına bakılmaksızın konur. Kişinin klinik görünümü hem panik bozukluğu hem de agorafobi için tanı ölçütlerini karşılıyor ise her iki tanı birlikte konulmalıdır.
EPİDEMİYOLOJİ:
Prevalans
- Ergen ve erişkinlerde %1,7 sıklığında görülür. Kadınlarda erkeklerden daha sıktır.
RİSK FAKTÖRLERİ:
- Çekingenlik, olumsuz duygulanıma yatkınlık ve anksiyeteye aşırı duyarlılık risk faktörlerindendir. Çocuklukta yaşanan olumsuz olaylar (örn: ayrılık, bir ebeveynin ölümü) ve diğer stresli olaylar (örn: saldırıya maruz kalma, kapkaça uğrama), yakınlığın az olduğu, aşırı korumacı aile ortamı agorafobiye neden olan çevresel etkenler arasında sayılır. Agorafobinin kalıtsallık oranının %61 olduğu saptanmıştır.
Esra Nur YILMAZ Sena KARACA
