BOŞANMA
Boşanma, evli iki kişinin evlilik birliğini yasal olarak sona erdirmesi anlamına gelir. Bu süreç, evlilik birliği içinde ortaya çıkan uyumsuzluklar, anlaşmazlıklar veya başka nedenlerle eşlerden birinin ya da her ikisinin talebiyle gerçekleşir. Hukuki bir işlem olarak, boşanma sadece mahkeme kararıyla gerçekleşir ve evlilik bağı resmen sona erer.
BOŞANMA VE ÇOCUK
Boşanma, hem ebeveynler hem de çocuklar için hayatı önemli ölçüde etkileyen bir süreçtir. Bu süreç, çocuklar üzerinde çeşitli duygusal, davranışsal ve sosyal etkiler yaratabilir. Etkiler, çocuğun yaşı, cinsiyeti, ebeveynlerin tutumu ve boşanma sürecinin nasıl yönetildiğine bağlı olarak değişiklik gösterir.
BOŞANMANIN ÇOCUK ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
-BEBEKLİK DÖNEMİ (0-2 YAŞ) ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
-OKUL ÖNCESİ DÖNEM (3-6 YAŞ) ÇOCUKLARI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
-OKUL DÖNEMİ (6-12 YAŞ) ÇOCUKLARI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
– ERGENLİK DÖNEMİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
BEBEKLİK DÖNEMİ (0-2 YAŞ) ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
1.BAĞLANMA SÜRECİNDE BOZULMALAR
Bebekler, boşanma nedeniyle ebeveynleriyle güvenli bağlanma geliştiremezler.
Ebeveynler, boşanma sonrası çocuklarına karşı sert, uzak ve negatif davranabilirler (Bryner, 2001; Ünlü, 2015).
2.DUYGUSAL VE PSİKOLOJİK ETKİLER
Güvensiz bağlanma, ilerleyen dönemlerde şiddete eğilim, kendine zarar verme, agresif davranışlar, sosyal uyumsuzluk ve madde kötüye kullanımı gibi sorunlara yol açabilir (Soysal ve ark., 2005).
3.EBEVEYNLERİN NEGATİF EBEVEYNLİK TARZI
Boşanmış anneler daha negatif ebeveynlik tarzı geliştirebilir ve çocukları güvenli bağlanma biçimine sahip olmayabilir (Nair ve Murray, 2005).
4.SOSYAL VE BİLİŞSEL GELİŞİM
Boşanmış ebeveynlerin çocukları, diğer çocuklara göre daha az güvenli bağlanma geliştirir ve sosyal becerilerde zorluklar yaşarlar (Sarıdoğan ve ark., 2007).
5.FİZYOLOJİK VE DAVRANIŞSAL BELİRTİLER
Bebekler boşanma sonucu iştah kaybı, mide rahatsızlıkları, huzursuzluk, sinirli davranışlar, ağlama nöbetleri ve ayrılık anksiyetesi yaşayabilirler (Erdim ve Ergün, 2016).
Çözüm Önerileri:
Bebeklerin hem anne hem de baba ile düzenli temas halinde olması.
Ebeveynlerin bebekle ilgili konularda uyumlu ve ortak kararlar alması.
Bebeklerin ihtiyaçlarının tutarlı bir şekilde karşılanması (Şentürk, 2006).
OKUL ÖNCESİ DÖNEM (3-6 YAŞ) ÇOCUKLARI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Suçluluk Duygusu:
Okul öncesi dönemde çocukların benmerkezci düşünce yapıları nedeniyle ebeveynlerinin boşanmasından kendilerini sorumlu hissetmeleri yaygındır.
Hayal Kırıklığı ve Umutlar:
Çocuklar, boşanmayı geçici bir durum olarak görüp ebeveynlerinin barışmasını umut edebilir.
Ancak bu gerçekleşmediğinde hayal kırıklığı yaşayabilirler.
Korkular ve Güvensizlik:
Çocuklar, evden ayrılmayan ebeveynin de bir gün kendilerini terk edeceği, ilgi ve sevginin azalacağı gibi korkular yaşayabilirler. Bu durum özellikle erkek çocuklarda daha yoğun yalnızlık duygusuna yol açabilir.
Regresif (Gerileme) Davranışlar:
Parmak emme, altını ıslatma, ebeveyne aşırı düşkünlük gibi gerileme davranışları sık görülür.
Bu davranışlar genellikle bir yıl içinde azalır.
Öfke ve Agresif Davranışlar:
Çocuklar, ebeveynlerine veya çevresindekilere karşı daha saldırgan ve hırçın olabilir. Ayrıca depresyon, iştah kaybı, kaygı artışı gibi belirtiler de görülebilir.
Bilişsel ve Sosyal Gelişimde Gerileme:
Boşanmış ebeveynlerin çocukları, bilişsel işlevler ve sosyal beceriler açısından diğer çocuklara kıyasla daha düşük puanlar alabilir.
Sosyal ilişkilerde sorunlar ve zihin gelişiminde gecikme yaşanabilir.
Uyku Sorunları ve Kâbuslar:
Boşanma sonrası çocukların uyku düzenleri bozulabilir, kâbuslar görülebilir ve ilerleyen yaşlarda uyku bozuklukları ortaya çıkabilir.
Çözüm Önerileri:
Boşanma sonrası belirsizliklerin azaltılması, net kurallar ve düzenlemeler belirlenmesi çocuğun uyumunu artırabilir.
Çocuğa sevgi, anlayış ve duygusal destek sağlanması, regresif davranışlarla sabırla başa çıkılması olumsuz etkileri hafifletebilir.
OKUL DÖNEMİ (6-12 YAŞ) ÇOCUKLARI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Duygusal Tepkiler:
Çocuklar, evden ayrılan ebeveynin geri döneceğini umut edebilir, kendilerini terk edilmiş ya da aldatılmış hissedebilir.
Hem ebeveynlerini hem de kendilerini boşanma için suçlayabilirler.
Utanç, huzursuzluk ve ebeveynleri birleştirme çabaları gibi davranışlar sergileyebilirler.
Psikolojik ve Sosyal Etkiler:
Depresyon, kaygı ve regresif davranışlar (örneğin altını ıslatma, bebeksi konuşma) görülebilir.
Sosyal ilişkilerde sorunlar, arkadaş kıskançlığı ve içe kapanma belirtileri ortaya çıkabilir.
Çocukların uzun vadede evlilikle ilgili olumsuz bakış açıları geliştirdiği ve ebeveynlerinin ilişkisini model alarak kendi evliliklerinde de boşanma ihtimalinin arttığı belirtilmiştir.
Akademik Etkiler:
Boşanmış aile çocuklarının akademik başarılarının daha düşük olduğu, problem çözme ve dikkat gerektiren derslerde zorlandıkları tespit edilmiştir.
Düşük motivasyon, okula gitmek istememe ve öğretmen-öğrenci ilişkisinde olumsuzluklar bu süreci derinleştirebilir.
Çözüm Yolları:
Boşanmadan sonra ebeveynlerin, özellikle babanın, çocukla ilişkisini sürdürmesi önemlidir.
Ebeveynlerin, öğretmenlerle düzenli iletişim kurarak çocuklarının okuldaki durumunu yakından takip etmesi, akademik ve sosyal problemleri azaltabilir.
Çocuğun sevgi, ilgi ve anlayışla desteklenmesi, boşanmanın etkilerini hafifletmede etkili olabilir.
ERGENLİK DÖNEMİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Duygusal Etkiler:
Depresyon: Ergenler boşanmayı olumsuz bir deneyim olarak yaşayabilir ve depresyon riski artar.
Suçluluk: Boşanma sırasında kendilerini suçlu hissedebilirler, ebeveynlerin sorunlarına katkıda bulunduklarını düşünebilirler.
Öfke ve Çatışmalar: Ailedeki huzursuzluklar öfke ve diğer olumsuz duyguları artırabilir.
Terk Edilme Duygusu: Ebeveynlerin boşanmasından sonra ergen, terk edilmişlik duygusu yaşayabilir.
Sosyal İlişkiler:
İzolasyon: Ergen, sosyal ilişkilerinde zorluklar yaşayabilir ve daha içe kapanık hale gelebilir.
Arkadaşlarla İletişim Sorunları: Çevresindeki insanlar, boşanma sürecine ne kadar dahil olduğunu anlamayabilir, bu da yalnızlık hissine yol açabilir.
Romantik İlişkilerde Güven Sorunu: Boşanma, ergenin romantik ilişkilerinde güven sorunlarına yol açabilir.
Akademik Etkiler:
Başarı Düşüşü: Boşanmış ailelerdeki ergenlerin okul başarısının düştüğü gözlemlenmiştir.
Okuldan Kaçma: Ergen, okulda sıkıntılar yaşar ve okula gitmek istemeyebilir.
Dikkat ve Konsantrasyon Sorunları: Aile içindeki karmaşa, ergenin dikkatini dağıtabilir ve öğrenme sürecini zorlaştırabilir.
Riskli Davranışlar:
Alkol ve Uyuşturucu Kullanımı: Boşanma sürecinde stresle başa çıkamayan ergenler riskli davranışlar sergileyebilir.
Erken Cinsel İlişkiler: Ergenler, boşanmanın yarattığı boşluğu doldurmak amacıyla erken yaşta cinsel ilişkilere girebilirler.
Dürtüsellik: Boşanma, ergenin dürtüsel davranışlar sergilemesine yol açabilir.
Ergenlik Döneminde Boşanmanın Çocuk Üzerindeki Etkilerini Azaltma Yolları:
1.Açık İletişim: Boşanmayı uygun bir dille açıklayın, çocuğun duygularını paylaşmasına fırsat tanıyın.
2.Sabitlik Sağlama: Günlük rutinleri ve yaşam düzenini koruyun, güven ortamı oluşturun.
3.Ebeveyn İşbirliği: Çocuğun önünde tartışmaktan kaçının, her iki ebeveynle de sağlıklı ilişki kurmasını destekleyin.
4.Kaliteli Zaman: Çocuğunuzla birebir zaman geçirin ve ilgi gösterin.
5.Profesyonel Destek: Gerekirse aile veya bireysel terapi alın.
6.Sosyal Destek: Arkadaş, okul ve aile bağlarını güçlendirin.
7.Rol Model Olma: Pozitif tutum sergileyerek, duyguları sağlıklı yönetin.
8.Tarafsızlık: Çocuğu taraf tutmaya ya da aracı olmaya zorlamayın.
Boşanmanın Olumlu Sonuçları
Doğru şekilde yönetilen bir boşanma süreci, çocuk üzerinde olumlu etkiler de yaratabilir:
Çatışmalı bir aile ortamının sona ermesi, çocuğun stresini azaltabilir.
Sevgi ve desteği hissettikleri bir ortamda büyüyen çocuklar, boşanmaya uyum sağlayabilir.
Ebeveynlerin sağlıklı bir şekilde iletişim kurması, çocuğun da duygusal olarak güçlü olmasını sağlar.
ÇOCUKLARI DESTEKLEMEK İÇİN ÖNERİLER
Açıklık ve Dürüstlük: Çocuklara boşanmanın onların hatası olmadığını ve her iki ebeveynin de onları sevdiğini açıklayın.
Rutinlerin Korunması: Çocuğun günlük yaşamında istikrar sağlanması önemlidir.
Profesyonel Yardım: Psikolog veya danışman desteği, çocukların süreci daha sağlıklı bir şekilde atlatmasına yardımcı olabilir.
Ebeveyn İş birliği: Ebeveynlerin çatışmayı azaltması ve çocukla ortak bir iletişim dilini benimsemesi önemlidir.
Boşanma, çocuklar üzerinde birçok olumsuz etkiye neden olabilse de bu etkiler uygun bir şekilde yönetildiğinde en aza indirilebilir. Çocuğun duygusal ihtiyaçlarını anlamak, sevgi ve destekle bu süreci sağlıklı bir şekilde atlatmasına yardımcı olabilir.
FATMA NUR DOĞAN
