İçerikte neler var?
- Boşanmanın tanımı
- Boşanmanın istatiksel verileri
- Boşanma nedenleri
- Boşanmanın aile üyelerine etkisi
- Boşanma sürecinde psikolojik destek
- Boşanma arabuluculuğu
Boşanma
TÜİK Verileri Ne Söylüyor?
Kaba boşanma hızının en yüksek olduğu il, binde 3,11 ile İzmir oldu.
Boşanmaların %32,7’si evliliğin ilk beş yılı içinde gerçekleşti.
Boşanma Nedenleri
Makro düzeyde incelendiğinde
Küresel çapta yaşanan ani krizler özellikle savaşlar, ekonomik krizler ve pandemi gibi durumlarda boşanma oranları pik yapmaktadır.
- Dünya Savaşı sonrası yaşanan 1929 ekonomik buhranı
- Dünya Savaşı sonrası(bütçe-Arge)
Mikro düzeyde incelendiğinde
- Eşlerin evlilik öncesinde birbirini yeterince tanımamış olmaları
- Farklı sosyoekonomik ve kültürel çevreden gelmek, değer sistemleri
- Eşlerin birbirlerinin yaşam alanlarına girmeleri
- Evlilikte eşlerin iletişim becerilerine sahip olmaması
- Eşlerin ailelerinin, ailenin yaşam dinamiklerine karışması
- Sosyoekonomik düzeyde yaşanan problemler
- Kıskançlık
- Aldatma
Boşanmanın Aile Üyelerine Etkisi
Kadınlar
Alanyazında boşanma sürecinde kadınların duygusal olarak daha fazla etkilendiği ve depresif belirtiler gösterme eğiliminde
Çocuklar
Davranışsal, psikolojik, eğitsel problem yaşama riskleri, kaygı ve depresyon düzeyleri boşanmamış ailenin çocuklarına göre daha fazladır.
Erkekler
Erkeklerle yapılan araştırmalar sınırlıdır.
Boşanma Sürecinde Psikolojik Destek
- Boşanma Sürecinde Önleyici Koruyucu Müdahaleler
- Boşanmış aile çocuklarına psikoeğitim
- Velayeti almış ebeveyn ve çocuklar için psikoeğitim
- Velayeti almayan ebeveyne bireysel destek (anne/baba-evlat ilişkisi) programı
- Öğretmenlerle konsültasyon programı
- Boşanma sürecinde destek olan büyük ebeveynlere psikoeğitim
Boşanma; kimlik krizini, kendilik imajı ve kendilik değeri krizini, finansal ve yaşam tarzı krizini, sıklıkla çocuk yetiştirme krizini ve yaşam hedefi krizini içermektedir. (Faust, 1987)
Yasal, sosyal ve ekonomik sonuçlarına ek olarak boşanmanın bireyler üzerinde psikolojik ve duygusal etkileri de gözlenmektedir(Clarke-Stewart ve Brentano, 2006)
Ailelerin ayrılma ve boşanma sürecinde; yas, yeniden düzenleme, iletişimi farklı şekilde kurma, yeni hedefler belirleme gibi çeşitli görevleri olmaktadır. Bu görevlerin başarıyla tamamlanması tüm aile üyelerini olumlu etkilemektedir. Boşanma sürecinde psikolojik müdahaleler, ailenin bu görevleri başarıyla tamamlamasına ve tipik çıkmazlardan kaçınmasına yardım etmektedir (Appell, 2006; Emery, 2004).
Boşananlar İçin Müdahaleler
Boşanmanın duygusal, sosyal ve finansal sonuçlarına uyum, eski ilişkiyle ve bireyselleşme süreciyle baş etme ve gelecek yaşam görevlerine hazırlanmaya işaret etmektedir. Ayrıca bu müdahaleler gelecekte daha bilinçli ve uygun partner seçimini cesaretlendirmeye ve yapıcı bir ilişkiyi sürdürme yeterliğini geliştirmeye odaklanmaktadır(Hartmann, 2004)
Boşanma sürecinde psikolojik müdahaleleri yürüten ruh sağlığı profesyonelleri temel ilkeleri göz önünde bulundurmalıdır. Söz konusu müdahalelerde;
- Odak tüm aile üzerinde tutulmalı ve tek bir etki ya da bakış açısından daha fazlasına odaklanılmalı
- Aile üyelerinin kendi katkılarını görmesine yardım edilmelidir.
- Boşanmaya ilişkin kayıp ve acıların kabul edildiğinden emin olunmalıdır.
- Çocuklar varsa ebeveynler arası iletişime öncelik verilmeli, her iki ebeveynin de başarısı için çalışılmalı, aile işlevselliği için çocukların yükümlülüğü bakışı kaybedilmemelidir.
Kardeşler ve yeni ev alt sistemleri güçlendirilmeli, işlevsellik desteklenmelidir. Karşıt gruplaşmaların etkisi sınırlanmalı, olası düşmanca karşılaşmalar kontrol edilmeli, üçgenlerden kaçınılmalıdır. Terapistin rolü netleştirilmeli, üçüncü kişilerin etkisinin farkında olunmalıdır. Yasal sürecin olabildiği kadar yapıcı olduğundan emin olunmalı, aşamalarla ilerlenmelidir(Appell, 2006; Emery, 2004; Isaacs ve diğerleri, 2000; Textor, 1989).
Boşanma Arabuluculuğu
Boşanma arabuluculuğu modeli, boşanmaya ilişkin düzenlemelerin geleneksel çekişmeli mahkeme ortamındansa doğrudan dâhil taraflar olan boşanan eşlerin kontrolünde olması için planlanmakta ve maddi, duygusal ve sosyal kaybın en aza indirilmesine yardım etmektedir.
Arabulucunun rolü;
Taraf tutmaksızın, her iki taraf için de tatmin edici ve yasaya bağlı bir anlaşmaya ulaşıncaya dek eşlerin tartışmalarını sağlamaktır. Boşanma arabuluculuğu tipik olarak amaç ve kullanılacak stratejilerin açıkça belirlendiği 10-12 oturumdan oluşan bir dizi yapılandırılmış görüşmeyi içermektedir. Arabuluculuğun kuralları, yapıcı tartışmalar için gerekli olan açık iletişim prensiplerini içermektedir ve geçmiş hatalar için suçlama ve tartışmalar kabul edilmeyen iletişim örüntüleridir.
Boşanmanın duygusal yönlerinin gücü dikkate alındığında kısa ve açık destek ve öneriler sağlanmakta, uzun ve yoğun bireysel ve/veya aile terapileri dışta tutulmaktadır. Başarılı bir arabuluculuk, boşanan eşler yasaya bağlı ve tüm taraflar için kabul edilebilir bir anlaşmaya ulaştığında sonlanmaktadır(Glaser ve Borduin, 1986).
Kaynakça
Evlilik ve Aile Psikolojik Danışmanlığı Prof. Dr. Serap Nazlı, Anı Yayıncılık
KARAHAN, A. S. (2022). Boşanma Sürecinde Psikolojik Müdahaleler Üzerine Bir Derleme. AYNA Klinik Psikoloji Dergisi, 9(1), 88-111.
TÜİK 2022 Boşanma Verileri
Psikolojik Danışman Merve Melike Çeltik
