En kısa tanımıyla öfke; bireyin hoşuna gitmeyen, istemediği bir durumda gösterdiği tepkiye denir. Öfke kavramı olumsuz anlamlar çağrıştırsa da aslında sevmek, üzülmek gibi doğal bir duygudur. Öfke kontrol bozukluğu ise bireyin sözlü veya fiziksel şiddet gibi öfke belirtilerini kontrol edememesi ve bu belirtilerin tehlikeli davranışlarla sonuçlanması olarak tanımlanıyor.
FARKLI ÖFKE TİPLERİ ŞÖYLE SIRALANABİLİR
Dolup taşan öfke: Ağırlaşan yaşam koşulları ile mücadele edememek ve başa çıkamamaktan meydana gelir.
Kendine öfke: Kişinin kendi hissettiği suçluluk duygusundan dolayı öfkenin kendine dönmesi anlamına gelir.
Yargılayıcı öfke: Bu öfkeye kişinin diğerlerine karşı kırılganlık hissi yol açar.
Saman alevi: Bu türden olanında öfkenin şiddeti aniden yükselir fakat çabuk yatışır.
EPİLEPTİK KARAKTER: Epilepsi gibi beyin hastalıkları öfke kontrol bozukluğuna sebep olabilir. Bazı epilepsi türleri tipik bayılmalarla değil de öfke patlamalarıyla seyreder. Eğer tedavi edilmezse çocukta davranış sorunları gelişir. “Epileptik Karakter” dediğimiz bir tipleme vardır. Bu kişiler bazı durumlarda kendilerini kaybederler. Kendilerini “o an film kopuyor, gözüm hiçbir şeyi görmedi, vurdum, kırdım, sonra da pişman oldum” diye ifade ederler.
Okulda ve yakın çevredeki arkadaşları tarafından dışlanmak bir öfke sebebidir. Çocuğun fiziksel kusurlarının olması kendisini öfkeyle gösterebilir. “Şişko, bücür, dört göz” gibi lakaplara maruz kalırlarsa öfke davranışı geliştirebilirler.
Ailesi tarafından dövülen çocuklar saldırganlığı bir sorun çözme yöntemi olarak benimser. Ailesi ya da öğretmeni tarafından önemsenmemek bir saldırganlık etkenidir. Çocuk normal yollardan dikkat çekemediğini görünce öfke ve agresyonu kullanır.
Televizyonda şiddet içerikli görüntülere maruz kalan çocuklarda öfke sorunlarının arttığı tespit edilmiştir. Saldırganlık temalı filmler, haberler ve müzik klipleri çocuğun saldırgan olmasında etken olabiliyor. Amerika’da yapılan bir araştırmada müzik kliplerinin %80 ’inin şiddet içerikli olduğu, bunun da çocuk ve ergenlerde şiddeti körüklediği belirlenmiştir
ÇOCUKLUKTA VE ERGENLİKTE YAŞANAN CİNSEL TACİZLER
Öfke patlama nöbetleri geçiren kişilerde (ergenlik ve erişkinlik dönemlerinde) en çok rastladığımız geçmiş travmatik yaşantılardan birisi, öfke kontrolünü sağlayamayan ve/veya fiziksel şiddet uygulayan (çocuğa ve/veya eşine) bir baba ya da annenin varlığı, diğer ebeveynin bu duruma müdahale edememesi, seyirci kalması ya da ilgisiz kalması durumlarına çocukluk ya da ergenlik dönemlerinde üst üste maruz kalmaktır. Öfke patlaması nöbetlerini yaşayanlarda (çocukluk, ergenlik ve erişkinlik dönemlerinde) en çok çalışmak zorunda kaldığımız bir diğer travmatik faktör çocuklukta ve ergenlikte yaşanan cinsel tacizlerdir. Erişkinken cinsel tacize maruz kalma durumunda da agresyon birikmesi, çocukluk ve ergenlikte olduğu kadar yüksek olmasa da ve buna bağlı öfke patlama nöbetleri ile karşılaşırız. Bir diğer travmatik neden ise ebeveynlerden birinin aşırı pasif ve ezik, diğerinin ise aşırı baskın ve agresif olduğu ortamlardır. Öfke patlaması şikâyeti ile gelen kişilerde böyle bir ortamda büyüme geçmişine sıkça rastlarız.
DİĞER NEDENLER:
Zayıf iletişim becerileri, finansal sorunlar, depresyon, sevilen birinin kaybı, madde ve alkol kullanımı, eşlerle yaşanan sorunlarda, aile içi suskunluklarda dargınlıklarda, inatçılık, saygısızlık yaşanan durumlarda, kıskançlıklarda, özgürlüğünüzün kısıtlandığını hissettiğiniz anlarda, iş yeri iletişim hatalarında, baskı altında, aşırı baskıcı yönetim/yöneticilik durumunda, plansızlığa bağlı gelişen problemlerde, trafikte sorumsuzluklarla karşılaşıldığında, haksızlıkla karşılaşıldığında , ciddiye alınılmayan hallerde, ağır konuşma, küfür, hakaret hallerinde, adaletsizlik, liyakatsizlik ile karşılaşıldığında ,haklı olduğumuz halde beklentilerimizin karşılanmadığı hallerde, hukuki adaletsizliklerde, sistemsizlik, yönetmelik dışı durumlarda gibi nedenlerden de kaynaklanabilir.
BELİRTİLER NELERDİR
- Kan basıncı artar ve kalp atışları hızlanır.
- Nefes alıp vermede düzensizlik.
- Aşırı stres ve gerginlik.
- Bireyin çoğu zaman kendini kızgın hissetmesi.
- Kin beslemesi, intikam almayı düşünmesi.
- Saldırgan davranışlar sergilemesi.
- Tartışma sırasında kişiye veya herhangi nesneye yönelik şiddet uygulanması.
ÖFKENİN BASTIRILDIĞINDA OLUŞABİLECEĞİ ETMENLER
Her birey öfke duygusunu bir şekilde yaşar çünkü öfke insani bir duygudur. Fakat bastırılan öfkeler bir süre sonra patlama şeklinde ortaya çıkar ve bu da karşıdaki kişiye hakaret etmek, küfretmek ve kavgaya girişmek gibi saldırganca meydana gelir. Bu durum aksine sizi rahatlatmak yerine sağlığınıza, kendinize ve ilişkilerinize zarar vermek demektir. Her şeyden önemlisi de öfkeli davranmak bir yaşam biçimi haline geldiyse bir süre sonra fizyolojik ve psikolojik problemler de beraberinde gelişecektir. Uygun bir dille ifade edilmeyen öfke bedensel yakınmalarla kendini gösterir ve ardından psikolojik problemlere yol açar. Baş ağrısı, hipertansiyon, kalp-damar sistemi bozuklukları, sindirim sistemi bozuklukları vb. gibi fiziksel rahatsızlıklar öfkeye eşlik eder. Bunun akabinde de kaygı bozukluğu, motivasyon eksikliği, depresyon ve pasif agresif davranışlar gibi psikolojik rahatsızlıklar ortaya çıkar.
Öfke kontrolü için öneriler:
- Öncelikle bedeninizden gelen sinyalleri dinleyin. Onlar çok çabuk kendini fark ettirir. Unutmayın öfkeli insan korkutucu görünür ve karşınızdaki kişi savunmaya geçer.
- Kendi öfkenizi ve seyrini tanıyın.
- Öfkeliyken ortamı bir süreliğine terk edin. Ama bu kişi eşiniz ise geri geleceğiniz bilgisini verin. Bu terk edişin, sakinleşmek için aldığınız bir mola olduğunu söyleyin.
- Yorum yapmadan önce karşınızdakine soru sorun. Dikkatinizi onun yanıtlarına yoğunlaştırın.
- Duygu ve düşüncelerinizi net ifade etmeyi öğrenin.
- İşin içinden çıkamıyorsanız konuşmayı başka bir zamana erteleyin.
- Öfkelendiğiniz ve pişman olduğunuz bir davranış gerçekleştirdiyseniz hangi aşamada olursanız olun özür dilemeyi bilin ve pişmanlığınızı ifade edin.
Tüm çabalarınıza rağmen hala öfkenizi kontrol edemediğinizi düşünüyorsanız bir uzmana başvurabilirsiniz
ÖFKE KONTROLÜNE NASIL ENGEL OLUNABİLİR?
Eğer öfkelendiğiniz de kendinizi kaybediyor, kendinize ya da bir başkasına zarar verecek noktaya geliyorsanız, öfke kontrol tedavisi ihtiyacınız var demektir. Öfke kontrol tedavisi birkaç şekilde olabilmektedir. Yaşanılan durumun yoğunluğu ve şiddeti tedavinin gidişatını belirler. Bazı durumlarda psikoterapi yeterli olacaktır. Diğer durumlarda ise psikoterapinin yanı sıra ilaçla tedavi de gerekebilir. Ruh sağlığı problemlerinde tedaviden fayda sağlamanın ilk şartı istekli olmaktır. Tedaviyi aksatmamak, öfke kontrol ilaçları verildiyse ilaçları düzenli kullanmak oldukça önemlidir. Öfke kontrol bozukluğu sorununda amaç öfkenin tamamen ortadan kaldırılması değil, öfkenin makul ve kabul edilebilir bir düzeye çekilmesidir. Öfke kontrol tedavisinde bireyin yakın çevresinin de tedaviye destek vermesi çok faydalıdır. Bu durum süreci hızlandırır ve kolaylaştırır.
ÖFKE İLE İLGİLİ BİLİNMESİ GEREKENLER
- Öfke geçici bir duygudur.
- Süresi kısadır.
- Bu esnada yanlış karar vermek hata yapma olasılığı yüksektir.
- Öğrenildiğinde kontrol edilebilen bir duygudur.
- Çok güçlü bir enerjidir kaynağıdır.
- Kontrol edildiğinde yararlı/ eğitici bir duygu haline getirilebilir.
BETÜL ARABACI
