- Bireyin kendine yönelik olumlu yargılarının olması, kendini ve olayları kontrol edebileceği inancı, kendini sevmesi, yeterli olduğunu düşünmesi, yeteneklerine ve değerine inanmasıdır.
- Özgüven, insanların zorluklarla karşılaştıklarında daha dirençli olmalarına ve daha iyi kararlar vermelerine yardımcı olabilir.
- Özgüven, doğuştan gelen bir özellik olmayıp, zamanla geliştirilen bir niteliktir.
Özgüven Ne Zaman Oluşur?
- Özgüven, kişinin yaşamının her döneminde gelişebilir ve değişebilir. Ancak, çocukluk döneminde özgüven gelişiminin temelleri atılır.
- Gelişimsel olarak baktığımızda bebeğin 0-12 ay sonuna kadar olan dönem içinde güven ya da güvensizlik diye adlandırılan bir evreden geçtiği bilinir.
- Bu dönemdeki en önemli şey çocukla kurulan duygusal bağdır. Onunla yeterince ilgilenmek, temel bakım ihtiyaçlarının zamanında giderilmesi, tutarlı davranmak ve bakım veren kişinin sürekliliği çocukta güven ya da güvensizlik duygularının oluşumuna etki eder.
1-3 yaş arası
- Bu dönem, çocuğun anne bağımlılığından uzaklaşıp ayakları üzerinde durabildiği ve her şeyi keşfetmeye çalıştığı bir dönemdir.
- Eğer çocuk sürekli cezalandırılır, kızgınlık ifadeleri ile karşılaşırsa ya da aşırı koruyucu bir ebeveyn tarafından bağımsızlaşmasına ve keşif denemelerine izin verilmezse özgüven gelişimi olumsuz olarak etkilenir.
- Anne baba bu yıllarda çocuğun denemelerine izin verir ve destekleyici olursa, çocuk güven duygusu kazanabilir.
3-5 yaş arası
- Beş yaş sonuna kadar çocuk etrafındaki her şeyi bilmek ve incelemek ister. Her konuda sizi bunaltacak kadar soru sorabilir.
- Çocuğun sorularının yaşına uygun, kısa ve anlaşılır biçimde cevaplanması çok önemlidir. Aksi halde çocuğun merak duygusu engellenir ve tekrar soru sorma cesareti kırılır.
6-11 yaş arası
- Çocuğun okula başladığı, anneden ayrılarak yalnız kalmayı başarabilmesinin gerektiği bir dönemdir.
- Akranları tarafından kabul edilmek, bir gruba ait olmak, akademik alanda iyi performans göstermek ve yeteneklerini geliştirebileceği fırsatların tanınması özgüveni artıran etkenlerdir.
Ergenlik Dönemi
- Ergenlik dönemi, özgüvenin önemli bir gelişim dönemidir. Bu dönemde, gençler kendilerini bulmaya ve kimliklerini keşfetmeye çalışırlar. Bu süreçte, akranlarla ilişkiler, aileye bağımlılıktan kurtulma ve kendi kararlarını verme konularında zorluklar yaşayabilirler. Bu zorluklar, özgüvenlerinin artmasına veya azalmasına neden olabilir.
- Özgüven, hayatta başarılı olmak ve mutlu bir yaşam sürdürmek için önemlidir, ancak aşırı özgüven, başka insanlarla olan ilişkilerimizi etkileyebilir ve bizi başarısızlıklara karşı daha savunmasız hale getirebilir. Bu nedenle, sağlıklı bir özgüven seviyesi bulmak ve korumak önemlidir.
Özgüven ile İlgili Kavramlar
Benlik
- Benlik, bireyin doğumundan sonra kendisi ve çevresiyle etkileşimi sonucu edindiği görüş ve algı biçimidir.
- Kişinin kendisini zihninde temsil ediş biçimi olarak açıklanabilir.
- Ben neyim? Ben ne yapabilirim? Bende ne gibi yeterlilikler var?
Benlik Saygısı
- Benlik saygısı, benliğin duygusal boyutudur.
- Benlik saygısı, bireyin kendi benliğini beğenme ve değerli bulma derecesi anlamına gelmektedir.
- Örneğin, “sevilmiyorum”, “iyi şeyleri hak ediyorum”.
Öz Yeterlilik
- Bireyin bir iş ya da görevi başarılı bir biçimde yapabilmesi için sahip olunması gereken özelliklerin kendinde bulunduğuna olan inancıdır.
- Örneğin, bir çocuğun ağaca tırmanıp ağaçta mahsur kalan bir kediyi oradan alıp aşağıya indirebileceğini düşünmesi.
Özgüven Eksikliği Nedir?
- Özgüven eksikliği kişinin kendine olan değer ve güven duygusunun yetersiz seviyede olmasıdır.
- Özgüven eksikliği kişinin aile, sosyal ve iş hayatını çıkmaza sokacak denli ciddi bir sorun haline gelebilir.
Özgüven Eksikliği Neden Olur?
- Fiziksel, cinsel ve duygusal istismar, öz değer duygularını önemli ölçüde etkileyebilir.
- Kendinizi taciz anılarınızı tekrarlarken veya deneyimlerinizden dolayı eziyet veya utanç halinde buluyorsanız lisanslı bir klinisyenden tedavi almayı düşünün.
Ebeveynlik Stili
- Anne ve baba tarafından bireye gösterilen davranış, özellikle çocukluk döneminde farkına varılmasa da kişiyi sonradan birçok yönden etkiler.
- Örneğin, sizi sürekli olarak küçümseyen, sizi başkalarıyla karşılaştıran ya da asla hiçbir şey ifade etmeyeceğinizi söyleyen bir ebeveyniniz varsa, bu olumsuzluklar bugün hâlâ etkisini gösterebilir.
Zorbalık, Taciz ve Aşağılama
- Özellikle çocukluk çağlarında görülen zorbalık, her konuyu kapsayabilir.
- Sizi görünüş, yaşam biçimi, arkadaş ortamı, aile ile ilgili söylenen sözler veya yetenekleriniz hakkında söylenen olumsuz, aşağılayıcı sözler sizde özgüvensizlik yaratabilir.
Cinsiyet, Irk ve Cinsel Yönelim
- Çok sayıda araştırma, kadınların nasıl algılandıkları konusunda daha fazla endişelenmeleri ve bu nedenle daha az risk almaları gerektiğini gösteriyor. Bu gibi cinsiyetçi tutumlar bastırılma ve özgüven eksikliği yaratabilir.
- Bunun dışında özellikle farkı cinsel yönelime veya toplumun çoğunluğundan farklı bir etnik kökene sahipseniz aşağılama ve dışlanmaya maruz kalmış olabilirsiniz. Bu özgüven eksikliğine sebep olabilecek başka bir durumdur.
Özgüven Eksikliği Belirtileri
- Daha alıngan ve kırılgan davranışlar gerçekleştirir.
- Kendine karşı güvensizlik hisseder.
- Az konuşur.
- Sosyal çevreye karşı ilgisizlik hisseder.
- Olaylara olumsuz tarafından bakarak mutsuzluk hisseder.
- Kötü niyetli kişilere karşı savunmasızdır.
- Düzensiz ve rahatsız uyku yaşar.
- İçe kapanık bir ruh haline sahiptir.
- Sürekli stresli ve depresif bir ruh haline sahiptir.
- Mutsuzluk duygusu yüksek seyreder.
- Hayal kuramaz.
Özgüven Eksikliği Nasıl Giderilir?
1- Gerçekçi Olmak
2- Hedef Belirlemek
3- Kendi Hayatına Odaklanmak
4- Spor Yapmak
5- Bir Hobi Edinmek
6- Sosyal Olmak
7- Olumlu Düşünmek
8- Bakımlı Olmak
Özgüven Eksikliği Nasıl Giderilir?
- Kendinizle olumlu konuşun, kendinize en iyi arkadaşınız gibi davranın. Destekleyici, nazik ve anlayışlı olun. Bir hata yaptığınızda kendinize karşı sert olmayın.
- Olumlu olanı kabul edin, örneğin, övgüleri gözden kaçırmayın, başarılarınızı ‘aptal şansı’ olarak görmeyin veya olumlu özelliklerinizi görmezden gelmeyin.
- Benlik saygısı bireyin kişilik yapısıyla doğrudan ilişkili bir özellik olduğu için geliştirilmesi için uzman bir müdahale gerekmektedir. Gerçek anlamda özgüven eksikliğinizi gidermek istiyorsanız. Uzman bir psikologdan destek almanız gerekmektedir.
- Özgüven eksikliğini gidermek ya da özgüveninizi arttırmak için uygulanan birçok farklı psikoterapi yöntemi bulunmaktadır. Bunlar arasında en öne çıkan iki terapi yaklaşımı bilişsel davranışçı psikoterapi ve dinamik yönelimli psikoterapidir.
KAĞAN ERSOYOĞLU
